Τέσλα Vs Έντισον: Σύγκρουση για το μέλλον του Κόσμου

H δύναμη του ηλεκτρισμού, όπως παλιότερα και της φωτιάς, άλλαξε και μεταμόρφωσε τον κόσμο μας. Ο ηλεκτρισμός, αυτή η «αλχημιστική φωτιά», δε μας χάρισε απλώς νίκες απέναντι στο αρχέγονο σκοτάδι. Μας απελευθέρωσε από πληθώρα καταναγκασμών. Κίνησε βιομηχανίες, μεταφορές, επικοινωνίες. Άλλαξε την καθημερινότητα μέσα στα ίδια μας τα σπίτια. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως ο ηλεκτρισμός μας έδωσε νέες προοπτικές, καθώς απελευθέρωσε τον εγκέφαλό μας. Έτσι, μέσα από τις στάχτες του παλιού, δημιουργήθηκε ο σύγχρονος κόσμος μας. Τιθασεύσαμε τον ηλεκτρισμό και καταφέραμε να μεταμορφώσουμε την ίδια την πραγματικότητα. Τα πάντα πλέον γύρω μας διαρρέονται και ενεργοποιούνται με ηλεκτρισμό. Ακόμη και οι αισθήσεις μας, ο ίδιος μας ο εγκέφαλος. Είμαστε πλέον ένα «ηλεκτρικό είδος». O κόσμος μας σίγουρα δεν είναι «ο καλύτερος δυνατός κόσμος» (Λάιμπνιτς), αλλά ένας από τους «άπειρους κόσμους» (Τζορντάνο Μπρούνο), που θα μπορούσαν να υπάρξουν. Ο Νίκολα Τέσλα μπορεί να κέρδισε στον «Πόλεμο των Ρευμάτων», έχασε όμως στην ειρήνη. Ο Τόμας Έντισον, παρότι ο βασικός ηττημένος αυτού του εμπορικού πολέμου, βρέθηκε κατά τη διάρκεια της «συνθηκολόγησης» στο τραπέζι των νικητών! Χάρη στις μηχανορραφίες του αμερικανικού επενδυτικού κεφαλαίου της δεκαετίας του 1890 και του ίδιου του «μεγαλοκαρχαρία» Τζ. Π. Μόργκαν προσωπικά, δόθηκε στον ηττημένο Έντισον και στην εταιρεία του General Electric, στην οποία ο πρώην «Μάγος του Μένλο Παρκ» είχε μόνον διακοσμητικό ρόλο καθώς τη διοίκηση ανέλαβαν πλέον οι μεγαλοεπενδυτές, ένα μερίδιο στη νέα οικονομία του Εναλλασσόμενου Ρεύματος. Η General Electric του Έντισον, ο οποίος όλα τα προηγούμενα χρόνια πολεμούσε λυσσαλέα το Εναλλασσόμενο Ρεύμα, βρέθηκε να αναλαμβάνει τη μεταφορά και διανομή του ηλεκτρισμού, που παραγόταν στους Καταρράκτες του Νιαγάρα από το πρώτο υδροηλεκτρικό εργοστάσιο στον κόσμο, κατασκευασμένο από την Westinghouse με βάση τα σχέδια και το πολυφασικό σύστημα του Τέσλα. Η ειρωνεία της τύχης θέλησε τους δύο εμπορικούς αντιπάλους του «Πολέμου των Ρευμάτων», τον Έντισον και τον Γουέστινχαουζ, να γίνονται κατά κάποιο τρόπο συνέταιροι στην απόλαυση των καρπών της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης, που επέφερε ο εξηλεκτρισμός της αμερικανικής οικονομίας χάρη στο  Εναλλασσόμενο Ρεύμα και στο πολυφασικό σύστημα του Τέσλα. Όσο για τον Σερβο-αμερικανό εφευρέτη εκείνος αρκέστηκε στην εφήμερη δόξα του νικητή, που δεν συνοδεύτηκε όμως με ανάλογες οικονομικές ανταμοιβές. Γρήγορα κατέφυγε σε νέες πυρετώδεις του καταδύσεις στον κόσμο των οραμάτων του για το μέλλον, που αφορούσαν κυρίως την ασύρματη μεταφορά ενέργειας και την παροχή ελεύθερης ενέργειας προς όλους. Τελικά ο κόσμος μας «Εντισονοποιήθηκε», αντί να «Τεσλοποιηθεί». Ο νέος κόσμος υιοθέτησε τη λογική του Έντισον που έλεγε: «Τι να το κάνω, αν δεν μου φέρνει κέρδος;». Δεν πέρασε η λογική του Τέσλα που έλεγε «αφιερώνω αυτή την εφεύρεση τιμής ένεκεν της ανθρωπότητας». Το προσωπικό όφελος και συμφέρον επικράτησε απέναντι στο συλλογικό. Οι λίγοι και εκλεκτοί του Συστήματος έγιναν ισχυρότεροι και πλουσιότεροι, ενώ οι πολλοί, τα «τέκνα ενός κατώτερου θεού», παρέμειναν φτωχοί και περιθωριοποιημένοι. Το γεγονός ότι σήμερα πληρώνουμε για το ηλεκτρικό ρεύμα το οφείλουμε στον Έντισον και όχι στον Τέσλα, που οραματιζόταν έναν κόσμο με δωρεάν ενέργεια προς όλους. Ακόμη και ο Τέσλα, ο άνθρωπος που φώτισε τον κόσμο, περιθωριοποιήθηκε σκόπιμα και συστηματικά. Οι επενδυτές του γύρισαν την πλάτη θεωρώντας τον «μαύρο πρόβατο». Στις οικονομικές σχολές δίδασκαν την περίπτωση του ως παράδειγμα προς αποφυγήν, περιγράφοντας τον απλά ως αποτυχημένο επιχειρηματία. Οι εφημερίδες και οι δημοσιογράφοι τον παρουσίαζαν είτε ως γραφικό είτε ως «παρανοϊκό επιστήμονα». Οι καθηγητές, τέλος, στα σχολεία αποφάσισαν να μη διδάξουν ή να μην αναφέρουν καν το παράδειγμα του Νίκολα Τέσλα, επιλέγοντας πειθήνια εκείνο του Έντισον. Και αυτό ίσχυε ως τα τέλη του 20ου αιώνα. Έτσι καταλήξαμε να ζούμε σ’ έναν κόσμο πνιγμένο στην ατμοσφαιρική μόλυνση, που απειλείται από πλανητική υπερθέρμανση, ερημοποίηση, αύξηση της στάθμης των θαλασσών, πείνα, μείωση της βιοποικιλότητας και ακραία καιρικά φαινόμενα. Το κλίμα του πλανήτη μας έχει πλέον απορυθμιστεί, οι πόλεις μας είναι μολυσμένες από μικροσωματίδια και βαριά μέταλλα και η λειψυδρία έχει καταντήσει συνηθισμένο φαινόμενο. Πόλεμοι έχουν ξεσπάσει για το πετρέλαιο και μεγάλες περιοχές του πλανήτη μας έχουν βυθιστεί στη γεωπολιτική αστάθεια εξ αιτίας του ανταγωνισμού για τον έλεγχο των ορυκτών καυσίμων. Το ενεργειακό μοντέλο στο οποίο βασίζεται η παγκόσμια οικονομία είναι, κατά κοινή ομολογία, επικίνδυνο και αυτοκαταστροφικό. Αυτός ο είναι ο «Εντισονοποιημένος κόσμος» μας. Ένας κόσμος που γύρισε την πλάτη στο Νίκολα Τέσλα και σχεδόν κόντεψε να τον διαγράψει από τις λεωφόρους της γνώσης. Που, αν και εκμεταλλεύτηκε τις εφευρέσεις και τις επιστημονικές του ανακαλύψεις, περιφρόνησε τα οράματά του για το μέλλον. Θα μπορούσε, ωστόσο, η σημερινή κατάσταση να ήταν διαφορετική και πολύ καλύτερη αν, πριν από έναν σχεδόν αιώνα, ο ανθρωπιστής εφευρέτης και επιστήμονας Νίκολα Τέσλα μπορούσε να εφαρμόσει τα σχέδια και τα οράματά του σχετικά με την Ασύρματη Μεταφορά Ενέργειας και την Ελεύθερη Ενέργεια. Οι αποτυχίες της μιας γενιάς είναι πάντα ευκαιρίες για την επόμενη. Αρκεί βέβαια να έχει τη στοιχειώδη νοημοσύνη να χρησιμοποιεί την τέφρα της καταστροφής ως κοπριά για να κάνει το έδαφος πιο γόνιμο. Αποτελεί κοινό μυστικό πως μια από τις κύριες αδυναμίες της ανθρωπότητας είναι η εξοικείωση του μέσου ανθρώπου με τη λέξη Αδύνατον. Όταν διαγράφεις αυτή τη λέξη από το λεξιλόγιο σου τότε τα μόνα όρια στην ανάπτυξή σου είναι ο χρόνος και ο χώρος -και αυτό με αρκετές υποσημειώσεις. Ο χρόνος και η Ιστορία θα σε συγχωρέσουν εάν κάνεις λάθη, αλλά δε θα σε συγχωρέσουν αν δεν πάρεις αποφάσεις, αν δεν προσπαθήσεις να λύσεις ένα πρόβλημα -κι ας μη τα καταφέρεις- κι αφεθείς στην αναποφασιστικότητα και αναβλητικότητα. επειδή μ’ αυτόν τον τρόπο δε θα ακουστείς ποτέ και δε θα γραφτεί τίποτε για σένα. Ο Χρόνος θα σε ευνοήσει αν κινηθείς γρήγορα και θα σε αγνοήσει αν σταθείς αμήχανος και άπραγος μπροστά στις εξελίξεις. Στο βιβλίο “Τέσλα Vs Έντισον” βλέπουμε την ιστορία της σύγκρουσης και των διαφωνιών που είχαν ο Τέσλα και ο Έντισον σχετικά με το αν το Εναλλασσόμενο Ρεύμα ήταν πρακτικά εφαρμόσιμο ή όχι. Ως γνωστόν ο Έντισον υποστήριζε το Συνεχές Ρεύμα (DC), ενώ ο Τέσλα το Εναλλασσόμενο (AC). Ο Τέσλα, ως σύγχρονος «αλχημιστής» προμηθεϊκού τύπου, γνώριζε καλά πως οι διαφωνίες σε μια συζήτηση ή ακόμη και σε μια δημόσια αντιπαράθεση, όσο πιο έντονες είναι, αποτελούν στην ουσία μια «διαφορά δυναμικού» ανάμεσα σε δύο αντιπαρατιθέμενες πλευρές και παράγουν ενέργεια, πνευματικής φύσεως βέβαια, που μπορεί ωστόσο να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή στη συνέχεια κάποιου δημιουργικού έργου. Ο Τέσλα το έκανε. Γιατί όχι κι εσείς; Η επική σύγκρουση του Τέσλα με τον Έντισον και του Εναλλασσόμενου Ρεύματος με το Συνεχές Ρεύμα είναι αρχετυπική των εμπορικών πολέμων της πρόσφατης ιστορίας. Είναι αναμφίβολα πολύ μεγαλύτερου μεγέθους και σημασίας από μεταγενέστερες συγκρούσεις, όπως εκείνη μεταξύ των συστημάτων Beta και VHS για την κυριαρχία πάνω στις βιντεοταινίες ή μεταξύ apple και microsoft, Στιβ Τζομπς και Μπιλ Γκέιτς για την κυριαρχία πάνω στην εξέλιξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ο Τέσλα ήταν μια όντως παράξενη ιδιοφυΐα. Το αρχέτυπο του επιστήμονα-εφευρέτη, που άλλαξε τον κόσμο και κυριολεκτικά εφηύρε το μέλλον. Ο κύριος λόγος που ακόμη και επιφανή μέλη της επιστημονικής κοινότητας σκύβουν σήμερα μ’ ενδιαφέρον πάνω στο έργο του, είναι οι ανάγκες της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης, που έπειτα από κάποιες δεκαετίες άνετου «περιπάτου» πάνω σε γνωστά μονοπάτια, βρέθηκε και πάλι σε αδιέξοδο. Γράφοντας για τον Τέσλα, γι’ αυτόν το λαμπρό, δημιουργικό κι εφευρετικό Νου και την αυθεντική και πηγαία του μεγαλοφυΐα, αισθάνομαι πάντα έναν θαυμασμό για το ανθρώπινο πνεύμα, που βρίσκει πάντα τρόπους να ξεπερνά εμπόδια, όρια, δόγματα και «σταθερές», παρωχημένες «βεβαιότητες» κι απαγορεύσεις, και μια αισιοδοξία για το μέλλον. Ο Τέσλα ήταν ένας οραματιστής ενός μέλλοντος ειρήνης, αφθονίας, ελευθερίας και ίσων ευκαιριών για όλους, όπου οι αρνητικές καταστάσεις που περιγράφουν οι λέξεις πόλεμος, φτώχεια, καταναγκασμός, ανεπάρκεια, μόλυνση περιβάλλοντος, ανισότητες, μονοπώλια κ.α θα ήταν ξεπερασμένες προ πολλού, κυρίως χάρη στην Ελεύθερη Ενέργεια, την άμεση δημοκρατία και την ελεύθερη επικοινωνία και μετακίνηση των ανθρώπων σε όλο το «παγκόσμιο χωριό» που είναι στην ουσία ο πλανήτης Γη. Κι αυτό θα επιτυγχανόταν με την απρόσκοπτη και χωρίς υποταγή σε συγκεκριμένα συμφέροντα και ολιγοπώλια εξέλιξης της επιστήμης, της τεχνολογίας και κυρίως των απεριόριστων δυνατοτήτων της ανθρώπινης επινοητικότητας και εφευρετικότητας, ζωντανό παράδειγμα της οποίας ήταν ο ίδιος ο Τέσλα: «Η προοδευτική εξέλιξη του ανθρώπου εξαρτάται ζωτικά από την εφεύρεση. Είναι το πιο σπουδαίο προϊόν του δημιουργικού του εγκεφάλου. Ο απώτατος σκοπός της εφεύρεσης είναι η απόλυτη κυριαρχία του νου επί του υλικού κόσμου, η χαλιναγώγηση των δυνάμεων της Φύσης προς χάρη των ανθρωπίνων αναγκών. Αυτό είναι και το δύσκολο καθήκον του εφευρέτη που συχνά είναι παρεξηγημένος και χωρίς ανταμοιβή. Βρίσκει ωστόσο άφθονη αποζημίωση στην ευχάριστη άσκηση των δυνάμεών του και στη γνώση ότι ανήκει σ’ εκείνη την εξαιρετικά προνομιακή τάξη χωρίς την οποία το γένος των ανθρώπων θα είχε ηττηθεί προ πολλού στη σκληρή του μάχη με τα ανελέητα στοιχεία της Φύσης» (Νίκολα Τέσλα, Οι Εφευρέσεις Μου). Αντίθετα με τον Έντισον ο Τέσλα ήταν ένας «μοναχικός καβαλάρης», που παρέμεινε σ’ όλη του τη ζωή ανένταχτος κι ελεύθερος, δίνοντας συχνά σκληρές μάχες με το επιστημονικό και βιομηχανικό Κατεστημένο της εποχής του. Ο Τέσλα προχωρούσε άφοβα μπροστά αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Ξεκλείδωνε με την ευαισθησία ενός ποιητή τα μεγάλα μυστικά της Φύσης και τα χάριζε στην ανθρωπότητα. Τον ενδιέφερε η συνολική πρόοδος και πίστευε στο θετικό δυναμικό του ανθρώπου που μπορούσε ν’ αναπτυχθεί σε τέλειο βαθμό. Τι θα γινόταν άραγε αν ο Τέσλα δεν εμποδιζόταν να προχωρήσει στην υλοποίηση των οραμάτων του; Αν ο κόσμος μας τελικά «Τεσλοποιούταν» αντί να «Εντισονοποιηθεί»; Πλανήτης Γη, 2020. Επτάμισι δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σ’ έναν κόσμο Ελεύθερης Ενέργειας. Σχεδόν κάθε σπίτι παράγει όλη την ηλεκτρική ενέργεια που χρειάζεται μέσω μιας μικρής συσκευής, η οποία εκμεταλλεύεται την ενέργεια που μεταδίδεται ασύρματα, καθώς και την ηλιακή ενέργεια. Στο σύστημα διανομής δεν υπάρχουν απώλειες, λογαριασμοί ηλεκτρικού και μόλυνση. Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι μηδαμινές. Οι πόλεις δεν έχουν καυσαέρια και τα αυτοκίνητα λειτουργούν με ασύρματο ηλεκτρισμό ή υδρογόνο και δεν αφήνουν στις εξατμίσεις τους τίποτε άλλο παρά σταγονίδια νερού. Οχήματα, τρένα, αεροπλάνα και πλοία κινούνται με ασύρματο ηλεκτρισμό και κυψέλες υδρογόνου. Μικροί σταθμοί ψυχρής πυρηνικής σύντηξης προμηθεύουν την απαιτούμενη ενέργεια που χρειάζονται οι πόλεις και οι βιομηχανίες χωρίς τον κίνδυνο πυρηνικού ατυχήματος. Η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι ανύπαρκτη και ο καθένας μπορεί να αντλεί ελεύθερα την ενέργεια που χρειάζεται με ελάχιστο κόστος. Ο κόσμος της Ελεύθερης Ενέργειας, που οραματίστηκε ο Τέσλα, είναι πλέον πραγματικότητα. Είναι ένας ουτοπικός κόσμος χωρίς ένοχο παρελθόν: δεν συνέβησαν ποτέ οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι με τις εκατόμβες των νεκρών. Δε συνέβη ποτέ ούτε το οικονομικό «Κραχ του 1929», ούτε το «πετρελαϊκό Κραχ του 1973», ούτε βεβαίως και η «χρηματοπιστωτική κρίση του 2008». Φράσεις όπως οικολογική κρίση, καταστροφή του περιβάλλοντος, καθώς και Φαινόμενο του Θερμοκηπίου είναι ανύπαρκτες στο λεξιλόγιο των πολιτών του κόσμου στις αρχές του 21ου αιώνα. Αντίθετα όλοι μιλούν σχεδόν καθημερινά για πράγματα όπως «αειφόρο ανάπτυξη», «εμπλουτισμός της βιοποικιλότητας», «αντιγηραντικές θεραπείες», «επαφή με εξωγήινους», «εξερεύνηση του διαστήματος», «αναβίωση των εξαφανισμένων μορφών ζωής» κ.α. που θα φαινόταν επιστημονική φαντασία στους ανθρώπους του 20ου αιώνα. Η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι αδιανόητη, η αναδάσωση καθημερινή πρακτική και οι δαπάνες των υπουργείων παιδείας, υγείας και κοινωνικής πρόνοιας είναι δέκα φορές μεγαλύτερες από τις δαπάνες του Υπουργείου Άμυνας, οι οποίες είναι συνεχώς φθίνουσες… Χάρη στην επανάσταση της Ελεύθερης Ενέργειας οι προβλέψεις που έκανε ο οραματιστής Τέσλα στις αρχές του 20ου αιώνα δεν απέχουν και πολύ από την πραγματικότητα του κόσμου των αρχών του 21ου αιώνα: «Στο κοντινό μέλλον θα δούμε πολλές χρήσεις της ηλεκτρικής ενέργειας. Θα είμαστε σε θέση να διασκορπίζουμε την ομίχλη με την ηλεκτρική δύναμη και με ισχυρές και διαπεραστικές ακτίνες. Θα δημιουργήσουμε ασύρματες εγκαταστάσεις με σκοπό τη φωταγώγηση των ωκεανών. Σύντομα θα επιτευχθεί η μετάδοση εικόνων με τις συνηθισμένες τηλεγραφικές μεθόδους. Μια άλλη σημαντική καινοτομία θα είναι μια ηλεκτρική γραφομηχανή, που θα καταγράφει την ανθρώπινη φωνή. Θα έχουμε εξουδετερωτές καπνού, απορροφητές σκόνης, αποστειρωτές του νερού, του αέρα, των τροφίμων και των ρούχων. Θα είναι επίσης αδύνατον να μεταδοθούν τα μικρόβια ασθενειών και οι άνθρωποι θα μπορούν να θεραπεύονται από αυτές. Αν χρησιμοποιήσουμε ορυκτά καύσιμα ως ύλες για να αντλήσουμε την ενέργειά μας τότε, ζώντας εις βάρος του κεφαλαίου μας, θα τα εξαντλήσουμε γρήγορα. Αυτή η μέθοδος είναι βάρβαρη και επιπόλαια σπάταλη και θα πρέπει να σταματήσει για χάρη των ερχόμενων γενεών. Το αναπόφευκτο συμπέρασμα είναι ότι η υδροδυναμική είναι ο πολυτιμότερος ενεργειακός πόρος μας. Σε αυτήν η ανθρωπότητα πρέπει να εναποθέσει τις ελπίδες της για το μέλλον. Με την πλήρη ανάπτυξή της καθώς και μ’ ένα τέλειο σύστημα της ασύρματης μετάδοσης της ενέργειας σε οποιαδήποτε απόσταση, ο άνθρωπος θα είναι σε θέση να λύσει όλα τα προβλήματα της υλικής του ύπαρξης. Η απόσταση, που είναι το κύριο εμπόδιο στην ανθρώπινη πρόοδο, θα εκμηδενιστεί εντελώς όσον αφορά τη σκέψη, τη λέξη, και τη δράση. Η ανθρωπότητα θα ενωθεί, οι πόλεμοι θα γίνουν αδύνατοι, και η ειρήνη θα βασιλέψει σε ανώτατο επίπεδο» (Nikola Tesla, My Inventions, 1919). Το όραμα του Τέσλα για ένα μέλλον στο οποίο ο άνθρωπος δε θα ήταν αναγκασμένος να πασχίζει για την επιβίωση του, όπου οι λέξεις πλούσιος και φτωχός δε θα σήμαιναν τη διαφορά του επιπέδου της υλικής ευημερίας, αλλά των διανοητικών και ψυχικών ικανοτήτων, ήταν πλέον πραγματικότητα. Όπως είχε προβλέψει και ο ίδιος πριν από έναν αιώνα, ο κόσμος της Ελεύθερης Ενέργειας ήταν ένας κόσμος όπου είχε επιτευχθεί η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής, η μείωση της άγνοιας, του φανατισμού, της τρέλας και φυσικά η αξιοποίηση των φυσικών πηγών ενέργειας, όπως ο ήλιος. Μέχρι το 2035 το Υπουργείο Υγείας απορροφούσε πολύ περισσότερες δαπάνες από το Υπουργείο Άμυνας, όπως άλλωστε είχε προβλέψει και ο ίδιος ο Τέσλα το 1934: «Στον 21ο αιώνα όλα τα πολιτισμένα έθνη θα ξοδεύουν το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού τους όχι για την άμυνα αλλά για την παιδεία». Ο κόσμος που οραματίστηκε πριν από έναν και πλέον αιώνα ο Τέσλα είναι Εκεί Έξω και μας περιμένει. Είναι μια ανοικτή πρόκληση που κάποιοι ανταποκρίνονται, γιατί δεν αντέχουν να μην το κάνουν. Κάποιοι άλλοι διότι πιστεύουν πως ένας καλύτερος κόσμος είναι πάντα εφικτός. Οι περισσότεροι όμως, απογοητευμένοι και παραιτημένοι, επικεντρώνονται μόνο στα αρνητικά, τα οποία στο τέλος γίνονται πραγματικότητα. Και περιμένουν παθητικά να «ευθυγραμμιστούν τα άστρα» για να αλλάξουν τα πράγματα. Όμως ο κόσμος δεν αλλάζει από μόνος του. Εμείς είμαστε ο κόσμος. Πετυχαίνουμε όχι επειδή είναι κάτι εύκολο, αλλά επειδή είναι δύσκολο. Σήμερα στεκόμαστε στους ώμους όλων αυτών που έκαναν τη δύσκολη δουλειά, όπως ο Τέσλα. Να βάλουν δηλαδή τα θεμέλια ενός ολόκληρου πανανθρώπινου πολιτισμού. Και Τώρα είναι η δική μας σειρά…   Πηγη: tvxs.gr